Η οικογενειακή επιχείρηση είναι ένα αφεντικό με πολλά κεφάλια. Όσοι και όσες δεν έτυχε να έχετε βρεθεί σε κάποιο εργασιακό χώρο υπό την οικογένεια –αφεντικό αφήστε με να σας περιγράψω αυτό το «χαρισματικό» είδος. Συναντάται κυρίως στην επαρχία, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν κυκλοφορεί και στην αθήνα, και συνδυάζει άριστα τα χειρότερα των δύο κόσμων (οικογένεια-αφεντικά). Κύριο χαρακτηριστικό του είναι η αποποίηση των ευθυνών και η συντεταγμένη μετακύλισή τους στους εργαζόμενους-μη συγγενείς. Όλοι/ες κάνουν κάτι αλλά κανείς δεν ξέρει τι και πως, με αποτέλεσμα να επικρατεί ένα κλίμα παράνοιας και προφανώς στη στραβή το βάρος θα πέσει στους απ’ έξω. Δεν θα αναλωθώ στην ανάλυση των σχέσεων και των δυναμικών μεταξύ τους αλλά με το πώς βιώνει ένας/μία εργαζόμενος/η σε ένα τέτοιο περιβάλλον.
Εκεί που έχεις κατά κανόνα 1-2 άτομα με τα οποία υπάρχει η σχέση εργαζομένης-αφεντικού τώρα αυτά αυξάνονται κατά πολύ. Έχεις αυτόν/ην που νομίζει ότι είναι το αφεντικό, αυτόν/η που είναι κατά βάθος το αφεντικό και τους υπόλοιπους κομπάρσους που έχουν μόνο το απαραίτητο attitude. [Σε αυτό το σημείο να πω πως θα αναφέρομαι σε παραδείγματα και συμπεριφορές που έχω συναντήσει στην εστίαση]. Σαν σωστή αγέλη φροντίζουν τους δικούς τους και σαν σωστά αφεντικά το κάνουν στις πλάτες των εργαζομένων. Π.χ «Ναι, το ξέρω ότι είναι self service αλλά είναι κουμπάρος δε γίνεται να μην τον περιποιηθούμε», «Δεν βγαίνουμε οπότε δεν έχει δώρα και μαλακίες, αλλά μη πάρεις λεφτά από εκείνη τη παρέα, είναι 3αξαδέρφια». Και σαν να μην έφταναν αυτά υπάρχει και μία άνεση στο να εισβάλλουν όλοι/ες στο χώρο εργασίας σου άνετοι/ες να κάνουν ότι τους προστάξει η κούτρα τους και έπειτα να σου πετάξουν και μία ατάκα του στυλ : «Μάζεψε δεν είναι κατάσταση αυτή».
Άλλο ένα αξιέπαινο χαρακτηριστικό της οικογένειας-αφεντικό είναι η ανατροφή των παιδιών ως άξια μελλοντικά αφεντικά. Δραστηριότητες όπως η παραγγελία την ώρα που ο/η εργαζόμενος/η πνίγεται , το παρατάμε ποτήρια, πιάτα, πιρούνια παντού ή το αγαπημένο μιλάμε με αγένεια και ύφος στους εργαζόμενους/ες ενθαρρύνονται και επιβραβεύονται. Συχνά τα παιδιά χρησιμοποιούνται και ως χαφιέδες ή ως εκφραστές κάποιων σχολίων ως προς τους/τις εργαζόμενους/ες που τα ενήλικα μέλη αποφεύγουν να ξεστομίσουν ανοιχτά προκειμένου να αποφύγουν τη ρήξη.
Τώρα ας πάμε στον πιο ευρύ κύκλο της οικογένειας. Συχνά πυκνά στην οικογενειακή επιχείρηση εργάζεται η μελλοντική νύφη ή ο μελλοντικός γαμπρός, οι οποίο ναι μεν δεν ανήκουν ακόμα στην οικογένεια αλλά δεν είναι και στα ίδια σκατά με τους/τις υπόλοιπους εργαζόμενους/ες. Αυτοί/ες απολαμβάνουν τα πλεονεκτήματα που έχουν και τα μέλη της οικογένειας και συχνά υιοθετούν και κάποιες απ’τις συμπεριφορές τους.
Η οικογένεια-αφεντικό «πουλάει» το προσωπείο του οικογενειακού κλίματος στον πελάτη ως κάτι πιο φιλικό ως προς τον/ην εργαζόμενο/η, κάτι πιο ζεστό αλλά δεν παύει να είναι ένα αφεντικό και μάλιστα ένα με πολλά κεφάλια. Και όπως και τα υπόλοιπα αφεντικά έτσι και αυτή θα μας βρει απέναντί της.
Λικε